Hópur íbúa í sveitarfélögum sem stunda viðskipti við Rapyd skrifar
Samkvæmt skoðanakönnun frá því fyrr á þessu ári vilja næstum 60% íbúa á Íslandi ekki skipta við fyrirtæki og stofnanir sem nota þjónustu greiðslumiðlunarfyrirtækisins Rapyd. Við undirrituð tilheyrum þessum stóra og vaxandi hópi. Við eigum það líka sameiginlegt að búa í sveitarfélögum sem eru með samning við Rapyd sem þýðir að þegar við förum í sund eða greiðum fyrir bókasafnskort með greiðslukorti í okkar nærsamfélagi fer greiðslan í gegnum Rapyd. Þetta getum við ekki sætt okkur við.
Af hverju viljum við ekki að sveitarfélögin skipti við Rapyd?
Rapyd Europe er ísraelskt fyrirtæki. Stofnandi, alþjóðlegur forstjóri og skráður eigandi Rapyd Europe á Íslandi er Arik Shtilman sem hefur opinberlega lýst yfir stuðningi fyrirtækisins við stríðsrekstur Ísraels og dráp á óbreyttum borgurum í Palestínu. Þar að auki hefur Rapyd lagt hernaði Ísraels lið með því að setja á fót svokallað „war room“ þar sem Rapyd vinnur að tæknilegum úrlausnum með ísraelska hernum. Rapyd styður því ekki bara hernaðinn heldur tekur beinan þátt í honum. Alþjóðadómstóllinn telur árásir Ísraels á Gaza fela í sér tilraun til þjóðarmorðs og Alþjóðaglæpadómstóllinn rannsakar nú glæpi gegn mannkyni og stríðsglæpi sem ísraelski herinn hefur framið í Palestínu á liðnu ári. Viðskipti við fyrirtæki sem styður þessa óhæfu ganga þvert gegn öllu siðferði, réttlæti og mannúð. Þess vegna viljum að sveitarfélögin sem við búum í hætti viðskiptum við Rapyd. En fleira kemur til.
Viðskipti við Rapyd eru stuðningur við ólöglega landtöku Ísraels í Palestínu
Landrán Ísraels í Palestínu er skýlaust brot á alþjóðalögum líkt og úrskurður Alþjóðadómstólsins frá því í júlí staðfestir. Í kjölfar úrskurðarins ber ríkjum heims að endurskoða pólitísk, diplómatísk og efnahagsleg tengsl sín við Ísrael og tryggja að þau viðhaldi ekki eða styðji ólöglegt landrán og hernám Ísraels í Palestínu. Þennan úrskurð tók utanríkisráðuneyti Íslands undir í opinberri tilkynningu á samskiptamiðlinum X.
Dómur Alþjóðadómstólsins hefur bein áhrif á stöðu Rapyd. Stjórnvöld víðsvegar um Evrópu hafa varað evrópsk fyrirtæki við að stunda viðskipti á hernumdu svæðunum í Palestínu þar sem slíkt viðhaldi ólöglegu hernámi og landtöku Ísraels og geti jafngilt þátttöku í brotum á alþjóðalögum. Rapyd starfar í landtökubyggðunum á Vesturbakkanum og hagnast þannig á ólöglegu hernámi og landtöku Ísraels. Fyrirtækið er því þátttakandi í brotum á alþjóðalögum. Opinberir aðilar líkt og sveitarfélög geta ekki verið í viðskiptasambandi við slíkt fyrirtæki, það stríðir bæði gegn lagalegri skyldu Íslands og stefnu íslenska ríkisins á alþjóðavettvangi. Viðvaranir evrópskra stjórnvalda eiga líka við hér á landi og við trúum ekki öðru en að sveitarfélögin okkar íhugi stöðu sína hvað þetta varðar.
Viðskipti við Rapyd samræmast ekki mannréttindastefnu sveitarfélaganna
Með því að stunda viðskipti við Rapyd senda sveitarfélögin þau skilaboð að starfsemi Rapyd í ólöglegum landtökubyggðum og stuðningur fyrirtækisins við árásir og innrás á Gaza sé innan ásættanlegra siðferðislegra marka. Því mótmælum við sem íbúar og borgarar. Í þessu sambandi viljum við minna á að mörg af sveitarfélögunum sem við búum í hafa sett sér mannréttinda- eða samfélagsstefnu. Geta sveitarfélög sem vilja starfa á grundvelli mannréttinda átt viðskipti við fyrirtæki sem styður í orði og verki lögbrot gegn palestínsku þjóðinni? Nei, það geta þau ekki.
Hve mörg sveitarfélög á Íslandi eru í viðskiptum við Rapyd og af hverju?
Samkvæmt okkar upplýsingum er a.m.k. 27 sveitarfélag af 63 á landinu í viðskiptum við Rapyd.[1] Á sínum tíma gerðu Ríkiskaup rammasamning við Valitor fyrir hönd ríkisstofnana. Mörg sveitarfélög kusu að fylgja fordæmi Ríkiskaupa og sömdu því við Valitor um færsluhirðingu. Ísraelska fyrirtækið Rapyd keypti svo Valitor árið 2022 og fluttust þá viðskipti sveitarfélaganna yfir til Rapyd. Þó svo að fyrirtækið sé með starfsstöð á Íslandi er móðurfyrirtækið eftir sem áður ísraelskt og styður stríðsrekstur Ísraelsríkis.
Sveitarfélögum ber alls engin skylda til að fylgja þessum rammasamningi Ríkiskaupa. Hann er aðeins bindandi fyrir svokallaðar A-hluta stofnanir ríkisins. Sveitarfélögunum er því frjálst að skipta við þann færsluhirði sem þau kjósa.
Að minnsta kosti eitt sveitarfélag, Súðavíkurhreppur, hefur nú þegar brugðist við ákalli almennings um að skipta um færsluhirði. Sjö önnur sveitarfélög eru samkvæmt okkar upplýsingum að vinna í að skipta um færsluhirði eins og stendur en það eru Ísafjörður, Vestmannaeyjar, Dalvík, Skagaströnd, Kaldrananeshreppur, Skeiða- og Gnúpverjahreppur og Þingeyjarsveit.
Færsluhirðing rædd á vettvangi bæjarstjórna
Viðskipti við Rapyd hafa þegar komið til álita hjá bæjar- og sveitarstjórnum. Tillögur um að skipta um færsluhirði hafa m.a. verið lagðar fram í Hafnarfirði og Skagafirði en ekki verið samþykktar. Sum sveitarfélög segjast vilja fylgja fordæmi ríkisins áfram en útboðs Fjársýslunnar á færsluhirðingu ríkisstofnana hefur verið beðið síðan í sumar. Í vor skrifuðu yfir 1000 manns undir áskorun til Akureyrarbæjar um að slíta viðskiptum við Rapyd og var málið tekið fyrir á bæjarstjórnarfundi í kjölfar þess. Undirskriftalistinn var afhentur bæjarstjóra Akureyrar þann 23. september síðastliðinn.
Við hvetjum sveitarfélögin til að slíta viðskiptum við Rapyd
Árásir Ísraels á Gaza hafa nú staðið yfir í heilt ár. Allan þann tíma höfum við fylgst með her Ísraels drepa almenna borgara, gjöreyða heimilum og innviðum á Gaza og gera líf palestínufólks óbærilegt með öllum tiltækum ráðum. Viðskipti við fyrirtæki sem tekur beinan þátt í hernaði Ísraelsríkis samræmast engan veginn þeim lagalegu og siðferðislegu skyldum sem hvíla á ríkjum heims um að gera allt sem í þeirra valdi stendur til að stöðva þjóðarmorð. Sveitarfélögin eru opinberir aðilar og geta ekki verið undanskilin þeirri ábyrgð.
Við sættum okkur ekki við að þurfa að greiða Rapyd peninga þegar við nýtum okkur þjónustu í okkar nærsamfélagi. Við viljum að sveitarfélögin slíti öllum viðskiptum við fyrirtækið. Þannig geta þau sent skýr skilaboð um að þau ætli ekki að gerast meðsek í brotum á alþjóðalögum.
Við hvetjum eftirfarandi 27 sveitarfélög til að slíta viðskiptum við Rapyd og feta þannig í fótspor þeirra hundruða fyrirtækja sem þegar hafa skipt líkt og sjá má á vefsíðunni www.hirdir.is
- Akureyrarbæ
- Bláskógabyggð
- Bolungarvíkurkaupstað
- Dalvík
- Eyjafjarðarsveit
- Fjarðabyggð
- Garðabæ
- Grímsnes- og Grafningshrepp
- Grundarfjarðarbæ
- Hafnarfjarðarbæ
- Hrunamannahrepp
- Húnabyggð
- Hveragerðisbæ
- Hörgársveit
- Ísafjarðarbæ
- Kaldrananeshrepp
- Kópavog
- Múlaþing
- Norðurþing
- Rangárþing ytra
- Seltjarnarnesbæ
- Skagafjörð
- Skagaströnd
- Skeiða- og Gnúpverjahrepp
- Strandabyggð
- Suðurnesjabæ
- Vestmannaeyjabæ
- Guðjón Magnússon, Akureyrarbæ
- Þóra Þöll Meldal Tryggvadóttir, Bláskógabyggð
- Halldóra Sigrún Ásgeirsdóttir, Bolungarvíkurkaupstað/Hnífsdal
- Inga Vala Gísladóttir, Eyjafjarðarsveit
- Berglind Bjørk Arnfinnsdóttir Nielsen, Fjarðabyggð
- Sverrir Björnsson, Garðabæ
- Áslaug Einarsdóttir, Grímsnes- og Grafningshreppi
- Georgia Lamprou, Grundarfjarðarbæ
- Hrönn G. Guðmundsdóttir, Hafnarfirði
- Ottó Geir Borg, Hveragerðisbæ
- Steinunn Lilja Svövudóttir, Hrunamannahreppi
- Anna Bergljót Thorarensen, Kópavogi
- Karólína Rún Helgadóttir, Múlaþingi
- Sigurborg Ósk Haraldsdóttir, Norðurþingi
- Ösp Viðarsdóttir, Rangárþingi ytra
- Hrönn Guðmundsdóttir, Seltjarnarnesi
- Álfhildur Leifsdóttir, Skagafirði
- Esther Ösp Valdimarsdóttir, Strandabyggð
- Fríða Stefánsdóttir, Suðurnesjabæ
- Oddný Björg Rafnsdóttir, Þingeyjarsveit
[1]Upplýsinga um færsluhirðingu sveitarfélaga var aflað frá febrúarlokum til júní 2024. Ekki svöruðu öll sveitarfélög skriflegum fyrirspurnum greinarhöfunda og var þá upplýsinga aflað eftir öðrum leiðum. Það sem fram kemur hér um hvaða sveitarfélög séu í viðskiptum við Rapyd er birt með þeim fyrirvara að eitthvað gæti hafa skolast til eða breyst frá því að upplýsingaöflun lauk. Auk þess eru sveitarfélög í einhverjum tilfellum með samning við fleiri en eitt greiðslumiðlunarfyrirtæki. Einnig viljum við taka fram að öll geta sent inn ábendingar og leiðréttingar á www.hirdir.is en þar er listi yfir færsluhirðingu hjá sveitarfélögunum.